Ο χρόνος διαλύεται μέσα στη στιγμή, το ελάχιστο γίνεται ο μέγιστος τύραννος, βασανίζει ανθισμένες πληγές γεμάτες χαμόγελα και υποσχέσεις,..Μίκης

Ο ΗΛΙΟΣ ΚΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ "Le Soleil et le Temps" Ποίηση και μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Ενορχήστρωση και διεύθυνση του Γιώργου Θεοδωράκη. Τραγουδούν: Πέτρος Πανδής, Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Σοφία Μιχαηλίδου, Νίκος Μητσοβολέας. Ζωντανή ηχογράφηση από συναυλία στο Palladium Theatre της Σουηδίας το 1977 που κυκλοφόρησε το 1978 σε δίσκο βινυλίου στο Παρίσι από την εταιρία Galata.

I
Γειά σου Ακρόπολη,
Τουρκολίμανο, οδός Βουκουρεστίου,
ο Πολικός σημαδεύει με φως
το σταθερό σημείο του κόσμου.
Αθήνα η πρώτη,
στο βυθό των αιώνων με το γυαλί
σε βλέπουν οι ψαροντουφεκάδες.

Γαλέρες, γιωταχί, πορνεία κρυφά,
η Γενική κέντρο του κόσμου.
Ο Πολικός γυρίζει σταθερά
το φουγάρο του μαγειρείου σημαδεύει με καπνό
το σταθερό σημείο του Στερεώματος.

Η Πούλια, η Αφροδίτη,
η Ντίνα, η Σούλα, η Εύη, η Ρηνιώ
πέντε εκατομμύρια έτη φωτός
σταθερή γραμμή διασχίζει
πέντε δισεκατομμύρια γαλαξίες
σε πέντε μέτρα, σε πέντε μέτρα
σε πέντε μόνο μέτρα από το κελί μου.

Greetings Acropolis
Tourkolimeno and you Voukourestiou
The polar star
Sends the beams
Of its light
Towards the central
Nub of the cosmos.
O Athens, the foremost
In the depths
Of the Ages,
The fishermen
Peer at you
Through their
Underwater glasses,
The galleys
And the limousines
And the brothels
The secret service
In the centre,
The polar star
Spins around
Eternally
And the stack
From the kitchen chimney flue
Sends a blackened
Cloud of smoke
Towards the central core
Of all the universe.
O Pleiades, O Aphrodite
O Dina, O Soula, O Eva, O Irene
Fifty million years go by
At the speed of light
And a constant line
Threads its way through
Fifty thousand million galaxies
Time eternal.
Just five small metres
Just five small metres
Five hundred centimetres
From my prison cell.




ΙΙ

Ο χρόνος διαλύεται μέσα στη στιγμή,
το ελάχιστο γίνεται ο μέγιστος τύραννος,
βασανίζει ανθισμένες πληγές
γεμάτες χαμόγελα και υποσχέσεις,
για κάτι άλλο, αυτό το άλλο,
είναι που ζούμε κάθε στιγμή
νομίζοντας ότι ζούμε το άλλο,

όμως το άλλο δεν υπάρχει
είμαστε εμείς η Μοίρα μας
που μας λοξοκοιτάζει.
Σφίγγα που ξέχασε το αίνιγμα,
δεν έχουμε τίποτα να λύσουμε,
τίποτα, δεν υπάρχει αίνιγμα,
δεν υπάρχει διαφυγή
από τον πύρινο κύκλο
του Ήλιου και του Θανάτου.

And time evaporates
Within a moment
The smallest thing will become
The greatest tyrant of them all
The greatest tyrant of them all
It is torture for the unfolding wounds
They smile as they smother us with empty promise
Of something else - this something else
For which we live every hour of the day
Believing that we're living another
Believing that we're living another
However there is not any other life
We are, we are, our own destiny
That looks at us obliquely - Sphinx
Oblivious of the mystery
We do not have anything
To understand anything
To understand of mystery
There is no way
For us to run away
From the burning fire
The circle
Of the sun and of the ring of death
Of the sun and of the ring of death
Of fhe sun and of the ring of death



III
Ήλιε θα σε κοιτάξω στα μάτια
έως ότου ξεραθεί η όρασή μου
να γεμίσει κρατήρες με σκόνη
να γίνει Σελήνη δίχως διάστημα,
κίνηση, ρυθμό, χαμένος διάττων,
εσβεσμένος από αιώνες,
καταδικασμένος ν' ακούει κραυγές ανθρώπων,
να ανασαίνει πτωμαΐνη λουλουδιών,
ο Ανθρωπος πέθανε!
Ζήτω ο Ανθρωπος!

O sun, I will stare into your eyes
Till the time comes when my vision
Is all dried up, is all dried up
Till my eyes are filled like craters
Full of ashes, just like craters
On the moon, beyond the universe,
Energy and time
Lost and lonely shooting star
Shooting star all extinguished
Since time eternal, since time eternal
Sentenced and condemned
To listen to the voices
Of the people
To inhale the putrescence
Of dead flowers
Man is dead! Long live Man!
Man is dead! Long live Man!



IV
Επάνω στο ξερό χώμα της καρδιάς μου
ξεφύτρωσε ένας κάκτος

πέρασαν πάνω από είκοσι αιώνες
που ονειρεύομαι γιασεμί
τα μαλλιά μου μύρισαν γιασεμί
η φωνή μου είχε πάρει κάτι
από το λεπτό άρωμα του
τα ρούχα μου μύρισαν γιασεμί
η ζωή μου είχε πάρει κάτι
από το λεπτό άρωμα του

όμως ο κάκτος δεν είναι κακός
μονάχα δεν το ξέρει και φοβάται

κοιτάζω τον κάκτο μελαγχολικά
πότε πέρασαν κιόλας τόσοι αιώνες

θα ζήσω άλλους τόσους
ακούγοντας τις ρίζες να προχωρούν
μέσα στο ξερό χώμα της καρδιάς μου.



V
Ανάμεσα σε μένα και τον ήλιο δεν υπάρχει
παρά μόνο η διαφορά του χρόνου
ανατέλω και δύω,
υπάρχω και δεν υπάρχω,
με βλέπουν
χωρίς να μπορώ να δω τον εαυτό μου.

Between me and the sun,
there is nothing but the time difference,
I rise and I set,
I exist and I don't exist,
they see me
but I can't see myself.



VI

Όταν σταματήσει ο Χρόνος
το κελί μου γεμίζει μήνες,
μήνες, μέρες, ώρες, στιγμές,
δέκατα δευτερολέπτων,
δέκατα δευτερολέπτων,
δέκατα δευτερολέπτων,
ένα βήμα πριν από το Χάος
υπάρχει Χάος,
ένα βήμα μετά το Χάος
υπάρχει Χάος,
εγώ υπάρχω λίγο πριν, λίγο μετά,
υπάρχω μέσα στο Χάος
δεν υπάρχω, δεν υπάρχω.



VII
Τα κελιά ανασαίνουν
τα κελιά που βρίσκονται ψηλά
τα κελιά που βρίσκονται χαμηλά
η βροχή μας ενώνει
ο ήλιος ντράπηκε να φανεί, Νίκο
Γιώργο, κρατιέμαι από ένα λουλούδι.



XVII
Ποτέ ποτέ ποτέ
δεν θα μπορέσω να ξεδιπλώσω όλες τις σημαίες
πράσινες κόκκινες κίτρινες μπλε μωβ θαλασσιές

ποτέ ποτέ ποτέ
δεν θα μπορέσω να μυρίσω όλα τα αρώματα
πράσινες κόκκινες κίτρινες μπλε μωβ θαλασσιές

ποτέ ποτέ ποτέ
δεν θα μπορέσω ν' αγγίξω όλες τις καρδιές
όλες τις θάλασσες να ταξιδέψω

ποτέ ποτέ ποτέ
δεν θα γνωρίσω τη μία σημαία
τη μοναδική
εσένα Τάνια



XX
Μέσα στους παραδείσιους κήπους του κρανίου μου
κίτρινος Ήλιος ταξιδεύει στα φτερά του χρόνου

ακολουθούν πουλιά με ξύλινα φτερά
προπορεύονται άγγελοι με τζετ

μεγαλόπρεπη πορεία πάνω από μπανανιές
ευκάλυπτους και πεύκα που καλύπτουν
την αριστερή πλευρά του εγκεφάλου μου

στη δεξιά νύμφες και ουράνιες πόρνες
σκεπασμένες γιασεμιά, κόκκινες σαύρες
ακούν τους καταρράχτες που χάνονται
στις καταβόθρες του νωτιαίου μυελού μου
εκεί αρχίζει η Γη και τελιώνει το Συμπάν

Αιφνιδίως η μεγαλόπρεπη πομπή ακινητοποιείται
ώρα έξι το απούεγμα
ώρα έξι ακριβώς
σταματά η πομπή, ο χρόνος, ο Ήλιος

μονάχα τα πουλιά ταξιδεύουν
χτυπούν τα ξύλινα φτερά
και τα τζετ
θρηνούν κι αυτά αγγελικά




XXIII
Επουράνιοι ποταμοί
υπόγειοι χείμαρροι
κατεβαίνουν παφλάζοντας
οδός oνείρων Ομόνοια

Σίλβα
[σίγμα γιώτα λάμδα
βήτα άλφα
Φιλοθέη Χαϊδάρι]

τα νερά τους ξανθά,
δυο στρώματα ξανθά
δυο στρώματα πράσινα
στη μέση εγώ, κόκκινη ακρίδα

φτερά φυσαρμόνικες
ήχοι από νερό,
σαύρες φεγγάρια,
βουτούν βυθίζονται πνίγονται
κάγκελα
κάγκελα
κάγκελα.
Σίλβα.



XXIV
Όταν εσύ φωνάζεις
εγώ κοιμάμαι
όταν εσύ πονάς
εγώ χασμουριέμαι
όταν εσύ σφαδάζεις
εγώ ξύνομαι
Σεπτέμβριος
ημέρα δεκάτη έκτη
της Δημιουργίας
Διονύση!



XXV
Στο τέταρτο πάτωμα
η μαμά σου κοιμάται
Έλενα
μουσική θεία τα όνειρά της
τα όνειρά της Πεπίνο ντι Κάπρι
πέρα από τη θάλασσα
μην την ξυπνήσεις.



XXVI
Η οδοντοστοιχία του Ήλιου
με απειλεί
το κάγκελο του χρόνου
με προστατεύει

ο Γιάννης ο Ιάσων
ο Βύρων ο Τάκης ο Αλέκος

στα κατάρτια ψηλά υψώστε
τα λεμόνια τα πορτοκάλια υψώστε
τα πέδιλα στην άμμο,

φωνές κρέμα νιβέα
ιππόκαμπος πασιέντσες νεσκαφέ

σημαίες ακριβές από φτηνό ύφασμα κρατούν.



XXVII
Έκτη Σεπτεμβρίου
ώρα έντεκα πρωινή

τωρα λούζονται τα πουλιά
στα ποτάμια
στα έλατα τρίβονται
οι Βοριάδες.

Σε χτύπησε ο Τούρκος
στο Μπιζάνι.

Τώρα κάθεσαι και με κοιτάς
πίνεις καφέ
στάζεις φαρμάκι
αγάπη αγάπη
ο Ήλιος ψήνει
ώρα έντεκα πρωινή.




XXVIII
Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής
Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος

πάψε πια να φωνάζεις
λαθέμπορος λωποδύτης νταβατζής

φωνιτικές χορδές.
Ο Αντρέας ο Ηλίας η Ανθή
λαρύγγι ζώου λαρύγγι ανθρώπου

Άγια Σοφιά στίφη βαρβαρικά
το υγρόν πυρ
ο Γέρος του Μοριά σκουλίκι.

Σε κάθε βήμα μου σκοντάφτω
ζερβά θηριά του Βόρνεο
δεξιά φλογες στο Ναγκασάκι
μπροστά φουγάρα στο Μπούχενβαλντ
και πίσω το κελί του Μακρυγιάννη



Πάνω κάτω ανατολικά δυτικά
μαχαίρια, μαστίγια ακόντια, ορδές
ορδές αγίων
ορδες δαιμόνων
ορδές αγίων
ορδές στρατηγών
είμαι ραδίκι σπαρμένο στον κρατήρα
αντίο Ήλιε
αντίο φως
καληνύχτα.

Τα 32 αυτά ποιήματα γράφτηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη στην απομόνωση της Γενικής Ασφάλειας (Μπουμπουλίνας), κελί αρ. 4,τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 1967, όταν είχε συλληφθεί από τις δυνάμεις ασφαλείας της χούντας και δεν ήξερε αν η κάθε ερχόμενη μέρα, του επεφύλασσε τα βασανιστήρια ή ακόμα και την εκτέλεση. Τα 15 από αυτά μελοποιήθηκαν την ίδια εποχή. Η πρώτη τους ηχογράφηση έγινε ζωντανά, στη συναυλία στο Palais de Chaillot του Παρισιού με εκτελεστές τους: Μαρία Φαραντούρη, Πέτρο Πανδή, Μαρία Δημητριάδη, Αντώνη Καλογιάννη, George Willson (απαγγελία).
Ο δίσκος κυκλοφόρησε από την Polydor και περιελάμβανε τα τραγούδια με την ενδιάμεση απαγγελία-μετάφραση για το γαλλικό κοινό. Επειδή ίσως ξενίζει λίγο η ακρόαση των τραγουδιών μαζί με την απαγγελία των στίχων, απομονώθηκε-κατά το δυνατόν-μόνο το μουσικό μέρος.
To 1999 o Γερμανός συνθέτης και τραγουδιστής Rainer Kirchmann έκανε μια πιο σύγχρονη ενορχήστρωση στο έργο, ενώ μελοποίησε και μερικά ακόμη από τα ποιήματα που δεν είχαν μελοποιηθεί στην αρχική έκδοση του έργου. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Lyra με ερμηνευτές την Μαρία Φαραντούρη και τον ίδιο τον Kirchmann.