Αδυναμίες Εσύ δεν είχες καμία εγώ είχα μία: αγαπούσα. Μπέρτολντ Μπρεχτ

Να καταπολεμάτε το πρωτόγονο


1
Λένε πολλοί ότι η εποχή είναι παλιά
αλλά εγώ πάντα ήξερα ότι είναι καινούρια
δεν ξεπετιούνται από τη γη μόνα τους
τα σπίτια που είναι ψηλά σαν τα βουνά

Τρέχουν πολλοί κάθε χρόνο στις πόλεις λες και
τους περιμένει κάτι σπουδαίο
και στις γελαστές ηπείρους.

Λένε παντού: Η μεγάλη και φοβερή θάλασσα
δεν είναι παρά λίγο νερό

Πρώτος εγώ πετώ πάνω από τον Ατλαντικό
αλλά είμαι σίγουρος ότι αύριο κιόλας
θα γελάτε με αυτή την πτήση


2
Κι όμως αυτή είναι η μάχη
ενάντίον του πρωτόγονου
και μια προσπάθεια για να γίνει
καλύτερος ο πλανήτης
όμοια με τη διαλεκτική οικονομία
που θέλει ν' αλλάξει τον κόσμο συθέμελα
αφήστε μας λοιπόν να καταπολεμήσουμε
τη φύση για να γίνουμε κι ίδιοι φυσικοί
εμείς και η μέθοδός μας
δεν ακολουθούμε ακόμη τη φύση
είμαστε ακόμη πρωτόγονοι.

Τα ατμόπλοια αντικατέστησαν τα ιστιοφόρα
που κι εκείνα είχαν αφήσει πίσω τα πλοία
με τα κουπιά.

Εγώ πετώ αφήνοντα πίσω τα ατμόπλοια
πολεμώντας ενάντια στο πρωτόγονο.

Μπορεί το αεροπλάνο μου να είναι αδύνατο και να τρέμει
και οι συσκευές μου να είναι γεμάτες ατέλειες
μα είναι καλύτερα απ' όλα όσα υπήρξαν ως τώρα,
και καθώς πετώ αγωνίζομαι ενάντια στο αεροπλάνο μου
κι ενάντια στο πρωτόγονο.


3
Πολεμώ έτσι κι ενάντια στη φύση
και ενάντια στον εαυτό μου
ό,τι κι αν είμαι και σε όσες κουταμάρες κι αν πιστεύω
όταν πετώ είμαι αληθινός θεός
για δέκα χιλιάδες χρόνια
εκεί που σκοτινιάζουν τα νερά
φτάνοντας ως τα ουράνια
ανάμεσα στο φως και το λυκόφως
γεννιόταν ανεμπόδιστα ο θεός.

Το ίδιο πάνω από τις οροσειρές,
εκεί από όπου έρχεται ο πάγος
ρύθμιζαν τον θεό όπως ήθελαν
εκείνοι που διακατέχονταν από αμάθεια
χωρίς να μπορούν να καθοδηγούν, και όμοια
στην έρημο εμφανίζοταν εκείνος μέσα στην
ανεμοθύελλα, και στις πόλεις, τον έπλαθε η αταξία των
ανθρώπινων τάξεων που εξαιτίας της
υπάρχουν στον κόσμο
δύο κατηγορίες ανθρώπων:
οι εκμεταλλευτές και οι αμαθείς
αλλά αυτά τα καταργεί η επανάσταση.

Αν φτιάχνετε δρόμους να διασχίζουν
τις οροσειρές, θα χαθεί η αταξία.

Τα ποτάμια τη διώχνουν από την έρημο και
το φως δείχνει κενό και αμέσως την κάνει πέρα.


4
Γι' αυτό, μην αργείτε, κατατροπώστε κι εσείς
το πρωτόγονο στον αφανισμό του Υπερπέραν και
στο διωγμό όλων των θεών όπου και αν παρουσιάζονται κάθε φορά.

Γκρεμίζεται κάτω απ' τα πιο δυνατά μικροσκόπια
οι τελιοποιημένες συσκευές το διώχνουν
από τον αέρα.

Και η κάθαρση των πόλεων
η απάρνηση της φτώχειας
το εξαφανίζουν και αφού το κυνηγούν
το ξαναστέλνουν πίσω
στην πρώτη χιλιετία.


5
Γι' αυτό επικρατεί ακόμη
στις πόλεις που βελτιώθηκαν, η αταξία
που προκύπτει από την εκμετάλλευση γνώσης
και είναισαν θεός.

Αλλά οι μηχανές και οι εργάτες
θα την πολεμήσουν.

Κι εσείς πρέπει να πάρετε μέρος
στην κατατρόπωση του πρωτόγονου.





ΑΚΟΥΜΕ: ΔΕΝ ΘΕΛΕΙΣ ΠΙΑ
ΝΑ ΔΟΥΛΕΨΕΙΣ ΜΑΖΙ ΜΑΣ


Α΄

Ακούμε: δεν θέλεις πια να δουλέψεις μαζί μας.
Γονάτισες. Δεν μπορείς άλλο να τρέχεις.
Κουράστηκες. Δεν μπορείς πια να μαθαίνεις καινούργια.
Ξόφλησες.
Κανείς δεν μπορεί να σου ζητήσει να κάνεις πια τίποτα.

Μάθε λοιπόν:
Εμείς το ζητάμε.

Σαν κουραστείς κι αποκοιμηθείς
Κανείς δεν θα σε ξυπνήσει πια να πει:
Σήκω, το φαΐ είν’ έτοιμο.
Γιατί να υπάρχει έτοιμο φαΐ;
Σαν δεν θα μπορείς άλλο να τρέχεις,
Θα μείνεις ξαπλωμένος. Κανείς
Δεν θα σε ψάξει για να πει:
Έγινε επανάσταση. Τα εργοστάσια
Σε περιμένουν.
Γιατί να ’χει γίνει επανάσταση;
Όταν πεθάνεις θα σε θάψουν
Είτε φταις που πέθανες είτε όχι.


Λες:
Πολύν καιρό αγωνίστηκες.
Δεν μπορείς άλλο πια ν’ αγωνιστείς.
Άκου λοιπόν:
Είτε φταις είτε όχι:
Σαν δεν μπορείς άλλο να παλέψεις, θα πεθάνεις.


Β΄

Λες: Πολύν καιρό ήλπιζες.
Δεν μπορείς άλλο πια να ελπίσεις.
Ήλπιζες τι;
Πως ο αγώνας θα ’ναι εύκολος;

Δεν είν’ έτσι.
Η θέση μας είναι χειρότερη απ’ όσο νόμιζες.

Είναι τέτοια που:
Αν δεν καταφέρουμε το αδύνατο
Δεν έχουμε ελπίδα.
Αν δεν κάνουμε αυτό που κανείς δεν μπορεί να μας ζητήσει
Θα χαθούμε.

Οι εχθροί μας περιμένουν να κουραστούμε.

Όταν ο αγώνας είναι στην πιο σκληρή καμπή του,
Οι αγωνιστές έχουν την πιο μεγάλη κούραση.
Οι κουρασμένοι, χάνουν τη μάχη.






Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε

Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε.
Απ' αυτό βγάζω το συμπέρασμα πως είσαστε εκατομμυριούχοι.

Το μέλλον σας είναι σιγουρεμένο - το βλέπετε
μπροστά σας σ' άπλετο φως.

Φρόντισαν οι γονείς σας για να μη σκοντάψουνε
τα πόδια σας σε πέτρα.
Γι' αυτό τίποτα δε χρειάζεται να μάθεις.
Έτσι όπως είσαι
εσύ μπορείς να μείνεις.

Κι έτσι κι υπάρχουνε ακόμα δυσκολίες, μιας κι οι καιροί
όπως έχω ακούσει είναι ανασφαλείς,
τους ηγέτες σου έχεις, που σου λένε ακριβώς
τι έχεις να κάνεις για να πας καλά.

Έχουνε μαθητέψει πλάι σε κείνους
που ξέρουν τις αλήθειες που ισχύουνε
για όλους τους καιρούς
μα και τις συνταγές που πάντα βοηθάνε.

Μιας και για σένα γίνονται τόσο πολλά
δε χρειάζεται ούτε δαχτυλάκι να κουνήσεις.

Βέβαια, αν τα πράματα ήταν διαφορετικά
Η μάθηση θα 'τανε υποχρέωσή σου.





Εγκώμιο στη μάθηση

Μάθαινε και τ' απλούστερα!
Γι' αυτούς που ο καιρός τους ήρθε
ποτέ δεν είναι πολύ αργά!

Μάθαινε το αβγ, δε σε φτάνει, μα συ
να το μαθαίνεις! Μη σου κακοφανεί!

Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.
Μάθαινε, άνθρωπε στο άσυλο!

Μάθαινε, άνθρωπε στη φυλακή!
Μάθαινε, γυναίκα στην κουζίνα!

Μάθαινε, εξηντάχρονε!
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.

Ψάξε για σχολείο, άστεγε!
Προμηθεύσου γνώση, παγωμένε!

Πεινασμένε, άρπαξε το βιβλίο: είν' ένα όπλο.
Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.

Μην ντρέπεσαι να ρωτήσεις, Σύντροφε!
Μην αφεθείς να πείθεσαι
μάθε να βλέπεις συ ο ίδιος!

Ό,τι δεν ξέρεις ο ίδιος
καθόλου δεν το ξέρεις.

Έλεγξε το λογαριασμό
εσύ Θα τον πληρώσεις.

Ψάξε με τα δάχτυλα κάθε σημάδι
Ρώτα: πώς βρέθηκε αυτό εδώ.

Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία.





Αυτό θέλω να τους πω

Αναρωτιέμαι: γιατί να συζητάω μαζί τους;
ψωνίζουνε τη γνώση για να την πουλήσουν.
θέλουν να μάθουνε πού υπάρχει γνώση φτηνή
που να μπορούνε ακριβά να την πουλήσουν.

Γιατί να ενδιαφερθούνε να γνωρίσουν ό,τι
ενάντια στην αγοραπωλησία μιλάει;

Θέλουνε να νικήσουν.

Στη νίκη ενάντια τίποτα δε θέλουνε να ξέρουν.

Δε Θέλουνε άλλοι να τους καταπιέζουν,
Θέλουνε να καταπιέζουνε οι ίδιοι.

Δε θέλουνε την πρόοδο.
Θέλουνε την υπεροχή.

Πειθαρχούνε σ' όποιον
τους υπόσχεται πως θα μπορούνε να διατάζουν.

Θυσιάζονται για να μπορέσει να μείνει όρθιος ο βωμός της θυσίας.

Τι να τους πω, σκέφτηκα.
Αυτό θέλω να τους πω, αποφάσισα.





Στους φοιτητές της εργατοαγροτικής σχολής

(Στους φοιτητές στο ανοικοδομημένο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου)

1
Για να μπορείτε να καθόσαστε εδώ: τόσο αίμα
χύθηκε. Μπορεί να το ξεχάσετε να επιθυμείτε.
Να ξέρετε τούτο μοναχά: σ' αυτά τα καθίσματα καθότανε άλλοι
πιο μπροστά από σας
που αργότερα καθίσανε πάνω στο σβέρκο των ανθρώπων.

Επαγρυπνείτε!

2
Πάντα ό,τι να ερευνάτε, ό,τι ν' ανακαλύψετε
ό,τι να μάθετε, δε θα σας χρησιμέψει,
αν δε συνδέετε με τον αγώνα το μυαλό σας
και δε διαχωρίζεστε απ' όλους τους εχθρούς της ανθρωπότητας.

3
Ποτέ να μην ξεχνάτε: κάποιοι όμοιοί σας αγωνίστηκαν
για να μπορείτε εδώ να κάθεστε εσείς κι όχι πια οι προηγούμενοι.
Μην κρύβεστε λοιπόν, μα συναγωνιστείτε
για ν' αποχτήσετε τη γνώση και ποτέ να μην την αρνηθείτε!





Εγκώμιο στον κομμουνισμό

Είναι λογικός, καθένας τον καταλαβαίνει. Ειν' εύκολος.
Μια και δεν είσαι εκμεταλλευτής, μπορείς να τον συλλάβεις.
Είναι καλός για σένα, μάθαινε γι' αυτόν.
Οι ηλίθιοι ηλίθιο τον αποκαλούνε, και οι βρωμεροί τον λένε βρωμερό.
Αυτός είναι ενάντια στη βρωμιά και την ηλιθιότητα.
Οι εκμεταλλευτές έγκλημα τον ονοματίζουν.
Αλλά εμείς ξέρουμε:
Είναι το τέλος κάθε εγκλήματος.
Δεν είναι παραφροσύνη, μα
Το τέλος της παραφροσύνης.
Δεν είναι χάος
Μα η τάξη.
Είναι το απλό
Που είναι δύσκολο να γίνει.





Απώλεια ενός πολύτιμου ανθρώπου

Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Τ' ότι έφυγε από σένα, δεν είναι απόδειξη
Ότι πολύτιμος δεν είναι. Παραδέξου το:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.

Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.
Έφυγε από σένα, γιατί υπηρετούσες μια καλή υπόθεση
Κι αυτός πήγε μια τιποτένια να υπηρετήσει. Παραδέξου το, όμως:
Έναν πολύτιμο άνθρωπο έχεις χάσει.





Πότέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ

Ποτέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ,
όπως εκείνο το δέιλι που σε άφησα
με κατάπιε το βαθυγάλαζο δάσος,
ψυχή μου,
που πάνω του, στα δυτικά,
κρέμονταν κιόλας
χλωμά τα άστρα.

Γέλασα αρκετά,
καρδιά μου,
γιατί συγκρούστηκα παίζοντας
με το σκυθρωπό πεπρωμένο
την ίδια ώρα
μέσα στο γαλανό δείλι του δάσους
αργοσβήναν κιόλας πίσω μου τα πρόσωπα.

Εκείνο το μοναδικό σούρουπο
όλα ήταν τόσο γλυκά
όσο δεν ήταν ποτέ ξανά να γίνουν
αλλά αυτό που μου απόμεινε είναι
μόνο πουλιά μεγάλα
που το δείλι
πετούν πεινασμένα στον
σκοτεινιασμένο ουρανό





Στίχοι και σκέψεις

Ο άνθρωπος Μπέρτολντ Μπρεχτ παραμένει ένα αίνιγμα. «Οπου δεν υπάρχει μυστικό, δεν υπάρχει αλήθεια» έλεγε.

Ισως μερικοί στίχοι, αποστροφές ή καταγεγραμμένες σκέψεις μάς βοηθούν να αγγίξουμε κάποιες «εσοχές» του:

* Αλίμονο στη χώρα που έχει ανάγκη από ήρωες.

* Αισθήματα έχω μόνο όταν έχω πονοκέφαλο, ποτέ όταν γράφω. Τότε σκέφτομαι.

* Ν' αλλάζεις χώρες συχνότερα από παπούτσια.

* Το χειρότερο στην υπόθεσή μας είναι οι θεατές της ρουτίνας.

* Το θέατρο της ψευδαίσθησης είναι κλάδος της κατανάλωσης ναρκωτικών της αστικής τάξης.

* Εμείς οι Γερμανοί έχουμε έναν υλισμό χωρίς ηδονή. Η σεξουαλική απόλαυση έχει για μας κάτι το χυδαίο.

* Η αστική τάξη κατόρθωσε να καταστρέψει και τη σεξουαλικότητα.

* Στις φιλολογικές πραγματείες που δημοσιεύονται σε περιοδικά που βγάζουν οι μαρξιστές, όλο και πιο συχνά παρουσιάζεται ο όρος «παρακμή». Μαθαίνω πως στην παρακμή ανήκω κι εγώ!

* Οταν διάβασα το «Κεφάλαιο» του Μαρξ, κατανόησα τα έργα μου. Αυτός ο Μαρξ ήταν για τα έργα μου ο μοναδικός θεατής που θα ήθελα ποτέ.

* Ελπίζω να μην επιτραπεί μελλοντικά στους ζωγράφους να φτιάχνουν πίνακες μονάχα για να χαζεύει ο κόσμος μπροστά τους εκστατικός, με γουρλωμένα τα μάτια τους. Οχι! Ούτε οι καλλιτέχνες ούτε οι ιστορικοί της τέχνης μπορούν να απαλλαγούν από την ενοχή τους για τις συνθήκες της ζωής μας, ούτε από την υποχρέωσή τους να αγωνιστούν για να αλλάξουν οι συνθήκες αυτές.

* Οι θεατές δεν πρέπει να ακούν μονάχα πώς απελευθερώνει κανείς τον Προμηθέα Δεσμώτη, αλλά να μαθητεύουν στη διάθεση να θέλουν να τον απελευθερώνουν οι ίδιοι.

* Σχεδόν πουθενά η ζωή δεν μου ήταν τόσο δύσκολη όσο εδώ, σε αυτό το νεκροθάλαμο του easy going (για την Αμερική, το '41).

Μπορεί οι περισσότεροι να γνωρίζουν τη «Μάνα Κουράγιο», ωστόσο τον δημιουργό της ακόμη και οι μελετητές του δεν μπορούν να ορκιστούν πως τον κατανοούν σε βάθος.

* Ο Μπρεχτ είχε γεννηθεί το 1898 στο μάλλον πνιγηρό περιβάλλον του Αουγκσμπουργκ, μια μικρή βιομηχανική πόλη της Βαυαρίας. Ο καθολικός πατέρας του ήταν διευθυντής σε μύλο παραγωγής χαρτιού, η διαμαρτυρόμενη μητέρα του νοικοκυρά. Ως παιδί ήταν ευαίσθητος, σιωπηλός και μάλλον απροσάρμοστος. Στο γυμνάσιο απέκτησε τη φήμη του «τρομερού παιδιού».

* Οταν ξέσπασε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, 16 μόλις ετών, ξεκινά να δημοσιεύει κριτικές βιβλίων και ποιήματα σε μια τοπική εφημερίδα με το ψευδώνυμο «Μπέρτολντ Ευγένιος». Γνωστοί του τον θυμούνται ως τον «ισχνό, ασουλούπωτο, αξύριστο νεαρό με τα φτηνά γυαλιά από ασημένια ταρταρούγα και το πέτσινο κασκέτο».

* Δεκαοκτώ ετών φοιτεί στην Ιατρική Σχολή του Μονάχου. Ως σπουδαστής Ιατρικής στέλνεται σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Η επαφή του με τον πόλεμο τον καθορίζει. «Ο πόλεμος με ξεσήκωσε», γράφει. Το 1918 επωφελείται από μια πολιτική αναταραχή στη Βαυαρία και γράφει το πρώτο του θεατρικό, το «Βάαλ». «Ημουν είκοσι ετών όταν είδα τη λάμψη της μεγάλης πυρκαγιάς της Ρώσικης Επανάστασης», σημειώνει με ενθουσιασμό. Η συστηματική επαφή του πάντως με τον κομμουνισμό ξεκινά το 1919.

* Το 1920 αναλαμβάνει σύμβουλος ρεπερτορίου στο Kammerspiele του Μονάχου και δυο χρόνια μετά παντρεύεται την τραγουδίστρια όπερας Μαριάνα Τσοφ, με την οποία αποκτά την Χάνε Χιομπ.

* Το 1924 έρχεται στο Βερολίνο των μεγάλων ονείρων και διορίζεται δραματουργός στο Θέατρο του Βερολίνου. Με την ηθοποιό Ελένε Βάιγκελ ο γάμος τους γίνεται το 1929 . Τον επόμενο χρόνο γεννιέται η κόρη τους Μπάρμπαρα.

«Η πνευματική απομόνωση στην Αμερική είναι τρομακτική»

* Στη δεκαετία του '30 τα έργα του και τα γραπτά του απαγορεύονται στη Γερμανία. Οι παραστάσεις διακόπτονται από την αστυνομία. Μην αντέχοντας αυτές τις πιέσεις, μέσω Πράγας και Βιέννης ξεκινά την πολυετή αυτοεξορία του, που τον φέρνει στη Δανία, τη Φιλανδία κι από εκεί, μαζί με την οικογένειά του, μέσω Ρωσίας, στις ΗΠΑ. Εγκαθίσταται στη Σάντα Μόνικα. «Η πνευματική απομόνωση εδώ είναι τρομακτική», έγραφε τότε.

* Από το 1938 ώς το '45 γράφει τα κορυφαία θεατρικά του: «Η ζωή του Γαλιλαίου», «Μάνα Κουράγιο», «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν» και «Καυκασιανός Κύκλος με την Κιμωλία».

* Το 1948, μετά την ανάκρισή του από την επιτροπή Αντι-αμερικανικών Ενεργειών επιστρέφει μέσω Ελβετίας στη Γερμανία. Με την επάνοδό του στη γενέτειρά του ιδρύει με τη Βάιγκελ το περίφημο Berliner Ensemble (στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας).

* Το 1955 του απονέμεται το Βραβείο Ειρήνης του Στάλιν. Την επόμενη χρονιά μια φλεγμονή των πνευμόνων αποβαίνει μοιραία. Στις 14 Αυγούστου πεθαίνει από θρόμβωση της στεφανιαίας αρτηρίας της καρδιάς, στο Ανατολικό Βερολίνο.

7 - 06/08/2006

Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν τσιγγάνος.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν κομμουνιστής.
Όταν ήρθαν να πάρουν τους εβραίους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν εβραίος.
Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει.

Μπερτολτ Μπρεχτ.

Μια γυναίκα στο Βερολίνο του 1935 κάνει πρόβα πώς θα πει στον σύντροφό της ότι φεύγει και ότι η δειλία του ευθύνεται γι' αυτό.
Η Λαμπέτη άρχιζε την παράσταση με την Εβραία του Μπρεχτ, σκηνή-απόσπασμα απ΄ τον "Τρόμο και αθλιότητα του Γ Ράιχ", γραμμένο απ΄ το συγγραφέα στα χρόνια της εξορίας του μεταξύ 1935 και 1936. Στο έργο, μια Γερμανίδα Εβραία, γυναίκα γιατρού, αποφασίζει να φύγει, να εγκαταλείψει τη Ναζιστική Γερμανία για να μη σταθεί εμπόδιο στην καριέρα του άντρα της. Το μονόπρακτο παρουσιάστηκε χωρίς το συγκλονιστικό φινάλε, την τελική αναμέτρηση δηλαδή της Εβραίας με τον άντρα της, που δίνει κι όλη την υποκρισία του συγγραφέα για την υποκρισία και τη μικρότητα των ανθρώπων μπροστά στον κίνδυνο. Η Εβραία έδινε την ευκαιρία
στη Λαμπέτη ν΄ αρχίσει την παράσταση έντονα κι εντυπωσιακά.

Το 1929 ο Μπρεχτ παντρεύεται τη Χελένε Βάιγκελ. Η συνεργασία του Μπρεχτ μαζί της θεωρείται μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της δραματικής τέχνης. Η Βάιγκελ ενσάρκωνε στη σκηνή αυτό που ο Μπρεχτ πίστευε ως πρωτοπόρα μέθοδο: τη γυμνή αλήθεια, τη γνώση, την αποστασιοποίηση. Κόντρα στη μελοδραματική - συναισθηματική σκηνική παρουσία. Στόχος του Μπρεχτ ήταν πάντα το μυαλό, η σκέψη, η αμφιβολία και μέσω αυτών η διαπαιδαγώγηση των μαζών.

Το 1933, την επόμενη του εμπρησμού του Ράιχσταγκ, ο κομμουνιστής Μπρεχτ και η εβραία Βάιγκελ θα εγκαταλείψουν τη Γερμανία του Χίτλερ. Μετά από 8 χρόνια περιπλανήσεων ανά την Ευρώπη θα βρεθούν στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας, στις ΗΠΑ. Τα χρόνια της αυτοεξορίας τους 1933 -1948 ήταν τα πιο δημιουργικά. Τότε ο Μπρεχτ γράφει πάνω από 25 μεγάλα θεατρικά κομμάτια, ποιήματα, χορικά, κριτικές, τεχνοκριτικές. Τα γνωστότερα έργα του είναι το Μυθιστόρημα της Πεντάρας, τη Ζωή του Γαλιλαίου, Μάνα κουράγιο, Ο Καλός Πολίτης του Σετσουάν, Ο Αφέντης Πουντίλα και ο Δούλος Ματί. Είναι η εποχή που θα συναντηθεί με όλους τους Γερμανούς διανοούμενους που είχαν καταφύγει στις ΗΠΑ όπως τον Τόμας Μάν, τον Χέρμπερτ Μαρκούζε, τον Γκύντερ Άντερς, τον Έρνστ Μπλοχ, τον Τέοντορ Αντόρνο κ.α. Ο Ελβετός συγγραφέας Μαξ Φρις, που είχε γνωρίσει τον Μπρεχτ εκείνη την εποχή (1947), είχε πει για τον Γερμανό δραματουργό ότι «έδινε την εντύπωση ενός άχρωμου άνθρωπου, ενός εργάτη, ενός μεταλλεργάτη, κι όμως ήταν πολύ αδύναμος για εργάτης, πολύ λεπτεπίλεπτος, πολύ ξύπνιος για αγρότης. Απομονωμένος και παρατηρητικός, σαν φυγάς, που άφησε πίσω του αμέτρητους σιδηροδρομικούς σταθμούς. Ήταν ντροπαλός για κοσμοπολίτης, πολύ έμπειρος για εγγράμματος. Ένας άνθρωπος χωρίς πατρίδα με περιορισμένη παραμονή παντού και πάντα, περαστικός από την εποχή μας, ένας άνθρωπος ονόματι Μπρεχτ, ανεπιτήδευτος, ένας ποιητής χωρίς αυτοεπαίνους.»

Kirkh70

"Η μήτρα που γέννησε τον Ναζισμό-Φασισμό, δεν έχει πεθάνει"
έλεγε ο Μπέρτολτ

Το τραγούδι "Ανάγκη να σε πάρω εγώ", σε σύνθεση του Μάνου Χατζιδάκι και στίχους του Μπρεχτ σε απόδοση Οδυσσέα Ελύτη και ερμηνεία Σπύρου Σακκά, περιλαμβάνεται στο άλμπουμ "Ο κύκλος με την κιμωλία".

Κακή εποχή για ποίηση

Το ξέρω καλά: τον καλότυχο μονάχα
αγαπάνε.Τη δική του φωνή
ακούν ευχάριστα.Το δικό του πρόσωπο είναι ωραίο.

Το σακατεμένο δέντρο στην αυλή
δείχνει τη χέρσα γη, κι όμως
οι περαστικοί σακάτη το φωνάζουν.
Και με το δίκιο τους.

Τα πράσινα πλεούμενα και τα χαρούμενα πανιά του καναλιού
δεν τα βλέπω. Απ’ όλα
ξεχωρίζω μονάχα των ψαράδων το σκισμένο δίχτυ.
Γιατί μιλάω μόνο
για τη σαραντάρα νοικοκυρά που έχει καμπουριάσει;
Τα στήθια των κοριτσιών
είναι ζεστά όπως πάντα.

Μια ρίμα στο τραγούδι μου
σχεδόν αυθάδεια θα τη θεωρούσα.

Μέσα μου μάχονται
ο ενθουσιασμός για τη μηλιά που ανθίζει
και ο τρόμος από τα λόγια του μπογιατζή,
μα είναι το δεύτερο μονάχα
που στο γραφείο με καθίζει.


Κακή εποχή για τη νεολαία

Αντί στο δάσος να παίζει με τους συνομήλικούς του
κάθεται ο μικρός μου γιος σκυμμένος πάνω απ’ τα βιβλία
και πιο πολύ του αρέσει να διαβάζει
για τις κομπίνες των λεφτάδων
και τις σφαγές των στρατηγών.
Καθώς διαβάζει τη φράση ,ότι οι νόμοι μας
εξ ίσου απαγορεύουν σε φτωχούς και πλούσιους κάτω
από τα γεφύρια να κοιμούνται
ακούω το ευτυχισμένο του γέλιο.
Όταν ανακαλύπτει ότι ενός βιβλίου ο συγγραφέας
πουλημένος είναι
το νεαρό του μέτωπο φωτίζεται.Απ’ τη μεριά μου
το επιδοκιμάζω,κι όμως θα ‘θελα να μπορούσα
μια εποχή κατάλληλη για τη νεολαία να του προσφέρω
που σ’ αυτήν στο δάσος θα πήγαινε να παίξει με τους συνομήλικούς του.


Αν κρατούσαμε αιώνια
Αν κρατούσαμε αιώνια
Θ’ άλλαζαν τα παντα
Μια κι είμαστε όμως θνητοί
Πολλά παραμένουν στην παλιά τους μορφή.

Δε χρειάζομαι ταφόπετρα

Εγώ δε χρειάζομαι ταφόπετρα,
αν όμως εσείς χρειάζεστε για μένα
πάνω της θα ήθελα να γράφονταν τούτο:
Έκανε προτάσεις. Εμείς
τις δεχτήκαμε.
Με μια τέτοια γραφή
θα είχαμε όλοι
τιμηθεί.


Κάποτε όταν θα ‘χουμε καιρό
Κάποτε όταν θα ‘χουμε καιρό
θα σκεφτούμε πάνω στις ιδέες όλων των μεγάλων στοχαστών
θα θαυμάσουμε τους πίνακες όλων των μεγάλων ζωγράφων
θα γελάσουμε μ’ όλους τους χωρατατζήδες
θα κορτάρουμε όλες τις γυναίκες
θα διδάξουμε όλους τους ανθρώπους.


Συνειδητοποίηση
Όταν ξαναγύρισα
είδα πως τα μαλλιά μου δεν είχαν ασπρίσει
και χάρηκα.

Τις δυσκολίες των βουνών τις ξεπεράσαμε
Τώρα μας περιμένουν
οι δυσκολίες των πεδιάδων


Η μάσκα του Κακού

Στον τοίχο μου κρέμεται ένα γιαπωνέζικο γλυπτό
μάσκα ξύλινη ενός κακού δαίμονα, βαμμένη με χρυσό.
Με συμπάθεια κοιτώ
τις φουσκωμένες αρτηρίες που δείχνουν
πόσο κοπιαστικό είναι να είσαι κακός.


Επιτάφιος για τον Μ.

Ξέφυγα από τους καρχαρίες
και νίκησα τους τίγρεις
μ’ έφαγαν όμως
οι κοριοί.